สัตว์หิมพานต์

สัตว์หิมพานต์

คือสัตว์ในจินตนาการที่กวี หรือจิตรกร สร้างสรรค์ขึ้นตามคติความเชื่อ

สัตว์หิมพานต์อาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์หรือเขาไกรลาส ดังที่ปรากฏในวรรณคดีไตรภูมิพระร่วง และรามเกียรติ์

โดยมีลักษณะของสัตว์หลายชนิดมาผสมปนในตัวเดียวกัน

นายช่วง สเลลานนท์ ประพันธ์หนังสือ“ศิลปไทย”ในปีพ.ศ.๒๔๙๔

และได้มีการกล่าวถึงสัตว์หิมพานต์ ท่านได้จําแนกสัตว์หิมพานต์เป็น ๓ ประเภทคือ

สัตว์ทวิบาท(สองขา) สัตว์จตุบาท(สี่ขา) และประเภทปลา

ในที่นี้ได้จําแนกสัตว์หิมพานต์ เป็น ๑๕ ประเภท ตามความคล้ายคลึงทางสรีระภาพของสัตว์ เพื่อให้ผู้อ่านจดจำได้ง่ายขึ้น ดังนี้

สัตว์ประเภทกวาง

• 
  "มารีศ" ท่อนบนเป็นยักษ์ ท่อนล่างเป็นกวาง

สัตว์ประเภทสิงห์

• 
  "เหมราช" ตัวเป็นสิงห์ หัวเป็นเหม
• 
  "ไกรสจำแลง" ลักษณะคล้ายมังกร ตัวและเท้าคล้ายสิงห์ พื้นสีม่วงอ่อน
• 
  "ไกรสรคาวี" ตัวเป็นสิงห์ หัวเป็นวัว มีเขา หางเป็นหางม้า
• 
  "พยัคฆไกรสีห์" ตัวเป็นสิงห์ หัวเป็นเสือ
• 
  "ไกรสรวาริน" หัวและตัวเป็นสิงห์ หางเป็นปลา

• 
  "สีหคักคา" ห้วเป็นสิงห์ ลำตัวเป็นเกล็ด เท้ามีเล็บแบบช้าง
• 
  "สิงห์" ไม่ทราบรายละเอียด
• 
  "สกุณคชสีห์" หัวเป็นคชสีห์ มีปีกและหางเป็นนก
• 
  "สกุณไกรสร" ตัวเป็นสิงห์ หัวเป็นนก

สัตว์ประเภทม้า

• 
  "สินธพนัทธี" ตัวเป็นม้า หางเป็นปลา"
• 
  "สินธพกุญชร" ตัวเป็นม้า หัวเป็นช้าง มีหงอน
• 
  "ดุรงคปักษิณ" ตัวเป็นม้า มีปีก หาง เป็นนก ผมแปรง กีบสีดำ

สัตว์ประเภทช้าง

• 
  "วารีกุญชร" ตัวเป็นช้าง มีครีบและหางปลา
• 
  "คชปักษา" ลำตัว อก แขน คล้ายครุฑ หัวมีงวงและงา ขน หาง คล้ายหงส์
• 
  "คชปักษ์สินธุ์" หัวเป็นช้าง มีปีกแบบนก มีหางเป็นปลา
• 
  "กรินทรปักษา" ตัวเป็นช้าง พื้นสีดำ ปีกหางแบบนกสีแดงชาด

สัตว์ประเภทนก

• 
  "อสุรปักษา" ตัวเป็นไก่ ที่ขามีเดีอย อก มือ หัว เป็นอสูร
• 
  "นกการเวก" รูปร่างเป็นนก
• 
  "นกหัสดีลิงค์" ตัวเป็นนก หัวคล้ายสิงห์ มีงวงและงา คล้ายช้าง
• 
  "สุบรรณเหรา" ตัวเป็นครุฑ หัวคล้ายพญานาค มีเขา
• 
  "สุบรรณเหมราช" หัวเป็นเหมราช ตัวและหางเป็นครุฑ

• 
  "ครุฑ" ลักษณะเป็นนกอินทรี แปลงรูปเป็น ครุฑจับนาค สวมมงกุฎยอด
• 
  "สัมพาที" พญานก ในเรื่องรามเกียรติ์
• 
  "สดายุ" พญานกในเรื่องรามเกียรติ์ กายเป็นสีเขียว
• 
  "สกุณเหรา" หัวและหางเป็นเหรา หรือนาค ตัวเป็นนก

สัตว์ประเภทจระเข้

• 
  "กุมภีนิมิต" ท่อนบนเป็นเทพ ท่อนล่างและหางเป็นจระเข้
• 
  "เหรา" ลักษณะเหมือนนาค มีสี่ขาแบบมังกร

สัตว์ประเภทนาค

• 
  "นาค" งูใหญ่มีหงอน
• 
  "สกุณมังกร" หัวเป็นนก ลำตัว หาง เป็นมังกร
• 
  "ไกรสรปักษา" ตัวแบบสิงห์ มีเกล็ด หัวและปีกเป็นนก
• 
  "มกรคชสีห์" หัวเป็นคชสีห์ ลำตัวและหาง เป็นมังกร

สัตว์ประเภทมนุษย์

• 
  "เทพกินนร" ลำตัว หน้า เป็นเทพ ท่อนล่าง ขา หาง เป็นนก
• 
  "มยุระคนธรรพ์" ศีรษะ ลำตัว เป็นคนธรรพ์ ท่อนขา หาง เป็นนกยูง มีปีกที่ไหล่