File:STARY DOM ZDROJOWY W KRYNICY, fot. M. Klag (MIK, 2000) (3531468635).jpg

II Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2000

Krynica jest jednym z największych i najbardziej znanych polskich uzdrowisk. Rozsławiły ją wody lecznicze, a także odbywający się tu Europejski Festiwal im. Jana Kiepury, który przyciąga latem do Krynicy miłośników opery, operetki i baletu. Krynica pojawiła się w zapiskach w 1547 r., jako osada Krzenycze. Była wówczas niewielką, podgórską wsią. Już w 1721 r. jezuita Gabriel Rzączyński pisał o właściwościach leczniczych tutejszych wód, które stały się jednak znane dopiero pod koniec XVIII w., kiedy to wzrosło zainteresowanie górami. W 1790 r. profesor Uniwersytetu Lwowskiego i znawca Karpat, Baltazar Hacqueta, zbadał tutejsze wody mineralne i spopularyzował ich walory. Na początku XIX w. Krynicę uznano urzędowo za zdrój kąpielowy i w 1807 r. uruchomiono pierwsze łazienki kąpielowe. Budowano drewniane pensjonaty, restauracje i kawiarnie, sklepy, powstał teatr, a w 1889 r. Krynica otrzymała prawa miejskie. W 1876 r. uruchomiono linię kolejową z Tarnowa do Muszyny, a w 1911 r. doprowadzono ją do samej Krynicy. Bywali tu Jan Matejko i Henryk Sienkiewicz oraz Helena Modrzejewska. W latach międzywojennych Krynica była ekskluzywnym kurortem, a swoją niezwykłą popularność zyskała po II wojnie światowej. W 1884 r., z inicjatywy hr. Alfreda Potockiego, podjęto decyzję o budowie Dworca Zdrojowego, czyli obecnego Starego Domu Zdrojowego. Zarządzająca wówczas Krynicą lwowska Dyrekcja Domen i Lasów rozpisała międzynarodowy konkurs na projekt tegoż domu gościnnego. Pierwszą nagrodę przyznano krakowskiemu architektowi, Janowi Zawiejskiemu (1854-1922). Stary Dom Zdrojowy (nazywany tak po wybudowaniu w 1939 r. Nowego Domu Zdrojowego) jest wybitnym dziełem architektury neorenesansowej. Wzniesiono go jako murowany i tynkowany, dwupiętrowy budynek z ryzalitem środkowym i dwoma bocznymi. Ryzalit środkowy, pełniący rolę reprezentacyjną, mieści klatkę schodową prowadzącą z parteru do sali balowej na piętrze. We wnętrzach Starego Domu Zdrojowego znajduje się także restauracja, cukiernia, kawiarenka i sklep oraz ponad 200 pokoi. W elewacji tylnej powstały na parterze otwarte werandy wsparte na ozdobnych, żeliwnych słupach. Po dobudowie dwóch skrzydeł w latach 1923- -1924, budynek zyskał plan litery U; jego modernizacji dokonano w latach 1950-1970. Zewnętrzny wygląd Domu Zdrojowego nie uległ większym przekształceniom, wnętrza zaś zachowały wspaniały wystrój architektoniczny z końca XIX w.

---

Old Spa Lodge in Krynica

Krynica is one of the oldest and better-known Polish spas. It was made famous by the medicinal properties of its mineral waters, and by the Jan Kiepura European Festival, which brings opera, operetta, and ballet lovers to the resort every summer. Krynica features in historical records in 1547 as the Krzenycze settlement, back then merely a tiny village near the mountains. As early as 1721, a Jesuit of the name of Gabriel Rzączyński wrote about the healing properties of the Krynica waters, which however became famous only towards the end of the 18th century, at the time when mountain trips became fashionable. In 1790, a professor of Lviv University and connoisseur of the Carpathians, Baltazar Hacqueta, tested and advocated the use of the waters. At the beginning of the 19th century, Krynica was officially proclaimed to be a balneotherapy resort, and in 1807, the first baths were opened. Wooden inns, restaurants, cafes and shops grew around them, even a theatre was established, and in 1889 Krynica received municipal status. In 1876 a railway line was opened between Tarnów and Muszyna, and it 1911 it was extended all the way to Krynica. Among frequent visitors to the spa, there were such celebrities as the painter Jan Matejko, writer Henryk Sienkiewicz, and actress Helena Modrzejewska. Between the world wars it was a chic resort, and after the second world war, its popularity grew universal. In 1884, Count Alfred Potocki initiated the construction of the Spa Hostelry, today’s Old Spa Lodge. The Lemberg (Lviv) Domains and Forests Administration, which governed Krynica at the time, held an international competition for the design of the hostelry. Kraków architect Jan Zawiejski (1854-1922) was the winner. The Old Spa Lodge (as it came to be called after the construction of a new one in 1939) is a remarkable building in neo-Renaissance style. The two-storey brick edifice is covered with plaster, with projections at the centre and the sides. The central projection contains a grand staircase leading from the ground floor to a ballroom on the upper floor. In addition to over 200 rooms, the interiors accommodate a restaurant, a cake shop, a café, and a boutique. In the back elevation, at ground floor level, open verandas are raised upon decorative, cast-iron steles. With the addition of two side wings between 1923-1924, the building received the shape of the letter ”U”; it was renovated and upgraded between 1950-1970. The outer appearance remained largely unchanged, and also the interiors retain their original, grand late 19th century style.