File:Zilveren hanger- Stichting Nationaal Museum van Wereldculturen - TM-5485-15.jpg

Nederlands: Platte hanger van zilver, waarvan de vlakken zijn versierd met streep- en cirkelmotieven. Oorspronkelijk waren de hangers sieraden voor Tuareg-mannen, maar sinds de jaren 1970 worden ze vooral door vrouwen gedragen, meestal als hangers aan een halsketting.

Er zijn eenentwintig verschillende vormen van deze hangers bekend, elk met een eigen naam die doorgaans verwijst naar een streek of plaats. Deze vorm wordt ‘Takadenda’ genoemd. Er wordt aangenomen dat de vormen vroeger elk voor een andere regio of clan stonden en dat de hangers dus aangaven waar de drager vandaan kwam. De meest bekende vorm is het zogenaamde Agadez-kruis, dat in de 20e eeuw uitgroeide tot een symbool voor Tuareg-identiteit of meer generiek tot Afrikaans symbool en dat op allerlei voorwerpen wordt afgebeeld. Vanaf de jaren 1970 werden complete sets van de eenentwintig hangers aan toeristen en ontwikkelingswerkers aangeboden (Seligman and Loughran 2006: 251). Deze hanger maakt deel uit van zo’n set (TM-5485-1 tot en met TM-5485-21).

Dit type hangers wordt door Europeanen vaak aangeduid als ‘kruis’, een term die echter niet in het Tamasheq wordt gebruikt. Tuareg noemen de hanger ‘tenaghalt’, een woord dat verwijst naar het gietproces waarmee de hangers worden vervaardigd. In de oudere antropologische literatuur zijn veel speculaties te vinden over de oorsprong en betekenis van deze sieraden, waarbij onder meer relaties werden gelegd met het oud-Egyptische ankh-teken, de Carthaagse godin Tanit en de legendarische vierde-eeuwse Tuareg-koningin Tin Hinan. De hanger zou hebben gediend als talisman, als symbool voor vruchtbaarheid of seksualiteit of om aan te geven dat de drager tot de adellijke klasse behoorde. Feit is echter dat al deze betekenissen in de tweede helft van de twintigste eeuw in de vergetelheid waren geraakt (Seligman and Loughran 2006: 256-257). Veelgeciteerd is een observatie uit 1972 van de antropologen Dieterlen en Ligers dat een vader zijn zoon de hanger gaf bij het bereiken van de puberteit en daarbij de woorden sprak: ‘Zoon, ik geef je de vier hoeken van de wereld omdat niemand weet waar hij zal sterven.’

Vervaardiging

De hanger is gemaakt met behulp van de 'verloren was'-methode ('cire perdue'-techniek). De zilversmid maakt eerst een mal van was, die hij vervolgens bedekt met klei. De was wordt verhit en de smid laat de was uit de mal lopen. Intussen heeft hij zilver gesmolten uit oude munten, uit erts of in legering. Vervolgens giet hij het gesmolten zilver in de mal. Als het zilver is afgekoeld wordt de mal gebroken en komt de hanger tevoorschijn. Het sieraad wordt verder bewerkt met een vijl zodat een glad oppervlak ontstaat. De smid brengt versieringen aan naar zijn eigen smaak en inzicht. Deze hebben verder geen betekenis (Seligman and Loughran 2006: 253). De strepen zijn geciseleerd en de cirkelmotieven waarschijnlijk met een stempel aangebracht.