Basque subtitles for clip: File:Ikusgela - Cervantes.webm

1
00:00:03,550 --> 00:00:06,270
Zer da ba bizitza
tragikomedia bat ez bada!

2
00:00:06,410 --> 00:00:09,681
On Kixote ere aldi berean
da tragedia eta komedia,

3
00:00:09,706 --> 00:00:13,074
eta da nobela modernoari
hasiera eman zion liburua.

4
00:00:13,430 --> 00:00:17,410
Literatura unibertsaleko 10ekoan
bai ala bai sartu beharrekoa.

5
00:00:17,750 --> 00:00:18,995
Gaur beraz,

6
00:00:19,020 --> 00:00:22,480
lantza bat hartu, mando
edo asto baten gainean eseri

7
00:00:22,680 --> 00:00:26,567
eta Miguel de Cervantesek eginiko
balentriak kontatuko dizkizuegu.

8
00:00:29,950 --> 00:00:31,668
Mantxa aldeko
herri koxkor batean,

9
00:00:31,693 --> 00:00:33,487
bere izenik ez
nuke gogoratu nahi,

10
00:00:33,600 --> 00:00:35,970
bizi zen denbora asko
ez dela kapare bat.

11
00:00:38,290 --> 00:00:42,460
Imanol, zuk badakizu On Kixote
idatzi zuenak, Miguel de Cervantesek,

12
00:00:42,770 --> 00:00:47,120
Lepantoko batailan ezker eskua zauritu
eta ezin izan zuela inoiz gehiago erabili?

13
00:00:47,240 --> 00:00:51,667
Eta 1575. urtean, Berberiako
piratek harrapatu zutela

14
00:00:51,691 --> 00:00:54,460
eta bost urte eman
zituela Aljerren bahituta?

15
00:00:54,510 --> 00:00:57,220
1580an erreskatatu zuten, eta

16
00:00:57,240 --> 00:01:00,696
Espainiaren zerbitzura lan
egin zuen Portugalen eta Argelian

17
00:01:00,720 --> 00:01:02,513
eta, ondoren,
Madrilera itzuli zen.

18
00:01:02,538 --> 00:01:06,817
Han, antzerkigile gisa saiatu zen,
Shakespeare bezala, garai beretsuan.

19
00:01:06,842 --> 00:01:10,511
Saiatu zen, baina ez zitzaion
batere ondo atera eta etsi-etsian,

20
00:01:10,536 --> 00:01:12,341
zerga-biltzaile
moduan aritu zen.

21
00:01:12,365 --> 00:01:16,609
1597an ustez diruak
bidegabe erabiltzeagatik

22
00:01:16,633 --> 00:01:18,892
epaitu eta
espetxeratu egin zuten.

23
00:01:19,060 --> 00:01:21,463
Eta handik atera
eta berriro ere,

24
00:01:21,487 --> 00:01:25,350
1605ean sartu zuten kartzelan
antzeko arrazoiengatik.

25
00:01:25,550 --> 00:01:28,110
Nahikoa nobela bada
bere bizitza, ezta?

26
00:01:28,130 --> 00:01:30,721
Cervantesek eleberriaren
generoa sortu zuen,

27
00:01:30,746 --> 00:01:33,306
road movie formatuari
hasiera eman zion

28
00:01:33,341 --> 00:01:36,771
eta Bibliaren ostean gehien
itzuli den liburua idatzi zuen:

29
00:01:37,120 --> 00:01:38,800
Mantxako On Kixote.

30
00:01:39,050 --> 00:01:40,960
Bi pertsonaia ere sortu zituen:

31
00:01:41,070 --> 00:01:42,870
On Kixote eta Santxo Panza.

32
00:01:43,160 --> 00:01:46,389
Kixotek eta Santxo Panzak
gizakion joera idealistaren

33
00:01:46,413 --> 00:01:49,140
eta errealistaren arteko
harremanak adierazten dituzte.

34
00:01:49,250 --> 00:01:52,370
Azaldu dezagun zer
gertatzen den eleberri honetan.

35
00:01:53,160 --> 00:01:55,170
Ene etsai maite-maite hori!

36
00:01:55,586 --> 00:01:57,616
Zuregatik nola geratu naizen:

37
00:01:58,070 --> 00:01:59,844
Lagundu nahi banindezazu,

38
00:01:59,869 --> 00:02:01,004
zurea nauzu;

39
00:02:01,029 --> 00:02:02,085
bestela,

40
00:02:02,110 --> 00:02:04,300
gogoak agintzen
dizuna egin dezakezu,

41
00:02:04,800 --> 00:02:06,370
nire bizia amaitzearekin,

42
00:02:06,420 --> 00:02:09,936
zure ankerkeria eta nire
nahia aseak izango baititut.

43
00:02:10,403 --> 00:02:12,063
zurea heriotzera arte.

44
00:02:14,750 --> 00:02:19,388
On Kixote eta Sancho Panza
euren herritik mundura abiatzen dira,

45
00:02:19,412 --> 00:02:23,850
abenturak bilatzera, okurritzen
zaizkien izen panpoxoenak hartuta:

46
00:02:23,875 --> 00:02:27,578
Rocinante zaldiarentzat,
Dulcinea maitalearentzat,

47
00:02:27,603 --> 00:02:31,808
On Kixote Mantxakoa Alonso Quijano
izeneko protagonista koitaduarentzat…

48
00:02:31,833 --> 00:02:33,474
Edonora doazela ere,

49
00:02:33,499 --> 00:02:36,149
On Kixotek ikusten du
berak irakurritako liburuetan

50
00:02:36,174 --> 00:02:38,789
oinarritutako errealitate
haluzinatu bat,

51
00:02:38,813 --> 00:02:42,413
bere buruan baino ez
dagoena, inperiala, loriazkoa,

52
00:02:42,437 --> 00:02:45,480
erromantikoa, mitologikoa;
baina ez da tonto bat eh?

53
00:02:45,505 --> 00:02:48,382
Ez ez! Ez eta ero bat ere!

54
00:02:48,407 --> 00:02:51,096
Bere ikuspegia beti
da gutxienez bikoitza:

55
00:02:51,120 --> 00:02:53,228
guk ikusten duguna ikusten du,

56
00:02:53,253 --> 00:02:55,407
baina beste zerbait
ere ikusten du,

57
00:02:55,432 --> 00:02:58,795
bere egin nahi duen
loria eta aintza posible bat.

58
00:02:58,820 --> 00:03:03,002
Sancho Panza da On Kixote
koitadua etengabe salbatuko duena,

59
00:03:03,295 --> 00:03:05,822
saiatzen delako On
Kixotek ikusten duenaren

60
00:03:05,847 --> 00:03:08,753
eta errealitatearen
arteko tartea murrizten.

61
00:03:08,945 --> 00:03:11,674
Bien arteko laguntasunak
ez du parekorik.

62
00:03:11,699 --> 00:03:14,167
Ia gu bezala, ezta Itzi?

63
00:03:15,282 --> 00:03:17,413
Bueno, erabaki beharko dugu

64
00:03:17,667 --> 00:03:19,556
zein den Santxo
eta zein Panza...

65
00:03:19,657 --> 00:03:20,494
Argi dago, ez?

66
00:03:20,519 --> 00:03:23,017
Baina ba al daki On
Kixotek berak ikusten duena

67
00:03:23,047 --> 00:03:25,817
eta errealitatea
ez datozela bat?

68
00:03:25,927 --> 00:03:27,860
Zenbateraino da
kontziente horretaz?

69
00:03:27,885 --> 00:03:29,917
Badirudi konturatzen
dela desfaseaz,

70
00:03:29,942 --> 00:03:32,581
eta konturatzen dela
alde bat badagoela.

71
00:03:36,547 --> 00:03:39,677
Han ageri diren haiek
ez dira gero erraldoiak,

72
00:03:40,037 --> 00:03:41,337
haize-errotak, baizik;

73
00:03:42,207 --> 00:03:43,557
eta beso diruditenak.

74
00:03:43,857 --> 00:03:45,107
errota-hegalak dira,

75
00:03:45,857 --> 00:03:50,672
haizeak bira-bultzatan
errotarriari eragiten diotenak.

76
00:03:51,467 --> 00:03:55,024
Tipo argal bat imajinatu
zuen Cervantesek,

77
00:03:55,048 --> 00:03:58,506
fantasiarako joera duena,
askotan bere baitara biltzen dena.

78
00:03:58,530 --> 00:04:01,147
Tarteka diskurtsozalea
eta jasangaitza,

79
00:04:01,457 --> 00:04:05,127
bere bizitza eta besteena
arriskuan jartzeko ohitura horrekin.

80
00:04:05,207 --> 00:04:07,977
Baina sakonean,
sakon-sakonean maitagarria.

81
00:04:08,107 --> 00:04:12,637
Ume baten bihotza ematea da Cervantesek
Kixoteri egin zion oparirik handiena.

82
00:04:12,877 --> 00:04:14,017
Baina ez hori bakarrik,

83
00:04:14,327 --> 00:04:16,867
laguna ere eman zion;
itsumutila, morroia.

84
00:04:17,117 --> 00:04:21,130
Nor joan daiteke Kixote bezalako
ganoragabeko horrekin mundu handira?

85
00:04:21,438 --> 00:04:25,413
Cervantesek oso erantzun
ona aurkitu zuen horretarako ere:

86
00:04:25,438 --> 00:04:27,688
irakurtzen ez dakien ergel bat.

87
00:04:27,713 --> 00:04:30,895
Nork sinetsiko ditu
bestela arlote baten moduan

88
00:04:30,919 --> 00:04:33,838
jantzita doan agure zoro
baten promesa guztiak?

89
00:04:33,898 --> 00:04:37,708
Azken batean, ero hau prest dago
mundutik abenturak bizitzen ibiltzeko,

90
00:04:37,728 --> 00:04:41,998
prest dago emakumeak salbatzeko
eta haien alde bizitza emateko ere.

91
00:04:42,078 --> 00:04:46,978
Eta horretarako bigun eduki behar
du kaskezurra eta zabal bihotza.

92
00:04:47,442 --> 00:04:51,453
Eta modu horretan ematen dio
irakurleari bi mundu ikusteko aukera:

93
00:04:51,554 --> 00:04:53,260
ideala eta erreala.

94
00:04:53,285 --> 00:04:56,151
Esperientzia sobrenaturalak
eta mitikoak ematen dizkigu,

95
00:04:56,175 --> 00:04:59,433
antzinako
greziarretatik eratorritako

96
00:04:59,458 --> 00:05:02,089
literatura mitologikoan
bezala, gutxi gorabehera.

97
00:05:02,368 --> 00:05:05,868
Baina benetako mundua
nolakoa den ere deskribatzen du.

98
00:05:05,893 --> 00:05:10,383
Esan gabe esaten digu literatura
errealitatea ezkutatzeko erabiltzen dela,

99
00:05:10,648 --> 00:05:14,418
baina errealitatea errebelatzeko
tresna ere izan daitekeela.

100
00:05:14,438 --> 00:05:17,109
Eta izan behar duela.

101
00:05:17,134 --> 00:05:19,991
Literaturak lagundu egiten digula
eta lagundu egin behar digula

102
00:05:20,016 --> 00:05:22,818
munduan begiak zabalik ibiltzen.

103
00:05:23,645 --> 00:05:26,198
Ez al nion nik
itzultzeko esaten,

104
00:05:26,258 --> 00:05:27,614
On Kixote jauna,

105
00:05:27,858 --> 00:05:29,928
berorrek eraso nahi zituen haiek

106
00:05:30,008 --> 00:05:31,328
ez direla gudarosteak,

107
00:05:31,588 --> 00:05:32,848
ahari-taldeak baizik

108
00:05:36,008 --> 00:05:39,749
Errealitate gogor eta zail
baten kronika ere egiten da.

109
00:05:39,773 --> 00:05:44,298
Cervantesek On Kixote erabiltzen
du Espainiako erresuma kritikatzeko,

110
00:05:44,708 --> 00:05:47,168
Lepanton Espainiaren
alde aritu ondoren,

111
00:05:47,408 --> 00:05:49,309
gogor egin zuelako bere kontra.

112
00:05:49,343 --> 00:05:52,458
Pertsonak pertsonen moduan
idaztera konbokatzen gaitu,

113
00:05:52,618 --> 00:05:55,121
saldukeriak salatzera,
dominatu nahi gaituzten

114
00:05:55,145 --> 00:05:57,874
indar oskurantistei
men egin gabe idaztera.

115
00:05:57,899 --> 00:06:02,418
Nola egin ere esaten digu: letra
idatziaren tentazio barrokoak ahaztu,

116
00:06:02,773 --> 00:06:05,763
egin esaldi lauak,
adierazkorrak, kolorez biziak.

117
00:06:05,868 --> 00:06:09,488
Horrela lortu zuen hark Erdi
Arotik zetorren gaztelaniaren

118
00:06:09,547 --> 00:06:14,859
barrokismoa atzean uztea, herri xeheak
hitz egiten zuen modua errespetatu zuen,

119
00:06:14,895 --> 00:06:17,769
eta bere proposamen
iraultzaile horri esker,

120
00:06:18,118 --> 00:06:23,218
gaztelania Cervantesen hizkuntza
moduan ezagutzen da gaur mundu osoan.

121
00:06:24,198 --> 00:06:27,108
….baina, halaz eta
guzti, ibilian zihoazen;

122
00:06:28,198 --> 00:06:29,668
errege-bidea zen-eta,

123
00:06:29,938 --> 00:06:32,298
bentaren bat aurkituko
zuela uste zuen Santxok,

124
00:06:32,518 --> 00:06:34,518
bizpahiru legoaren buruan.

125
00:06:37,508 --> 00:06:40,328
Kixote argitaratu eta
urtebetera ingelesera itzuli zen

126
00:06:40,588 --> 00:06:43,028
eta handik zabaldu
zen mundu osora.

127
00:06:43,186 --> 00:06:46,992
Hala ere, Espainiako literaturak
bigarren mailako obratzat zeukan.

128
00:06:47,016 --> 00:06:50,278
Komedia bat zen, azken
batean, ez oso gauza serioa.

129
00:06:50,384 --> 00:06:53,454
Zaldunen liburuei egindako
parodia bat, besterik gabe.

130
00:06:53,888 --> 00:06:56,257
Cervantesek hitzaurrean
bertan kontatzen digu

131
00:06:56,281 --> 00:06:59,336
ez sinesteko liburuetan
datorren guztia,

132
00:06:59,360 --> 00:07:01,398
ez egiteko kasu autoreari.

133
00:07:01,798 --> 00:07:04,888
Liburuan irakurlea da
burujabe eta subirano.

134
00:07:05,048 --> 00:07:07,840
Idazle askoren liburu
gogokoena da On Kixote.

135
00:07:07,864 --> 00:07:11,508
Baina beste inorena baino
lehen, irakurleena izan zen.

136
00:07:11,948 --> 00:07:13,083
Gurea.

137
00:07:13,108 --> 00:07:16,858
Hau Ikusgela da, literatura
unibertsalari irekitako gela bat.

138
00:07:16,930 --> 00:07:19,590
Mundua beste begi
batzuekin idazteko,

139
00:07:20,008 --> 00:07:22,840
mundua beste letra
batzuekin ikusteko.