File:KATEDRA PW. NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W TARNOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2000) (3534657056).jpg

II Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2000

Dogodne położenie Tarnowa na szlaku handlowym sprawiło, że wyrósł on na znaczący ośrodek gospodarczo-administracyjny i artystyczny. Przez wieki był miastem prywatnym, należącym do Leliwitów. W 1330 r. wojewoda krakowski Spicymir Leliwa uzyskał od króla Władysława Łokietka akt lokacyjny, pozwalający przekształcić istniejącą osadę w miasto na prawie magdeburskim. Ostatnim właścicielem Tarnowa był książę Eustachy Sanguszko, który w 1787 r. zrzekł się władzy nad miastem. Na północny zachód od Rynku znajduje się prostokątny plac Katedralny, przy którym stoi katedra, górująca wieżą nad miastem. Tę gotycką budowlę wzniesiono ok. 1400 r., a w kolejnych wiekach rozbudowywano i upiększano. Kościół ma formę bazyliki, z węższym niż nawa, wielobocznie zakończonym prezbiterium i kwadratową, pięciokondygnacyjną wieżą przy ścianie zachodniej. Katedra ma w sobie wiele artystycznych śladów minionych epok. Najlepiej widać je w kolejno dobudowywanych kaplicach i kruchtach, które z czasem utworzyły nawy boczne świątyni. Zachwycają zwłaszcza gotyckie, misterne sklepienia gwiaździste w kaplicach Rozesłania i św. Anny oraz w kruchcie południowej. Nagrobki w tarnowskiej katedrze wyróżniają się wysokim poziomem artystycznym, często wykonywali je najsłynniejsi mistrzowie pracujący dla dworu królewskiego. Prezentowane są tu style od gotyku po wiek XX. Jednym ze starszych jest nagrobek Barbary z Rożnowa z początku XVI w., przedstawiający leżącą postać kobiecą w architektonicznym obramieniu. Łączy on w sobie gotycką jeszcze formę z renesansową treścią. W pełni renesansowy jest nagrobek Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej (ok. 1527-1530), uważany za jedno z piękniejszych przedstawień kobiety w sztuce polskiej. Jego autorem jest prawdopodobnie Bartłomiej Berecci, a obramienie wykonał Jan Maria Padovano. Dziełem Padovana jest także piętrowy nagrobek hetmana Jana Tarnowskiego (zm. 1561) i jego syna Jana Krzysztofa (zm. 1567). Przykładem dzieła manierystycznego może być nagrobek Ostrogskich, wykonany z wielobarwnych marmurów i alabastru, z klęczącymi postaciami zmarłych. Powstał on w latach 1612- -1620, prawdopodobnie w pracowni Wilhelma van den Blocke’a. Warto jeszcze obejrzeć marmurowy nagrobek Eustachego Sanguszki (zm. 1903), wykonany przez znakomitego rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego.

---

Cathedral Basilica of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in Tarnów

The advantageous situation of Tarnów along an important trade route turned it into a significant economic, administrative and cultural centre. For centuries it was a private town owned by the Leliwa ‘clan’. In 1330, a Kraków Voivode, Spicymir Leliwa, received a foundation act from King Ladislaus the Elbow-High (Władysław Łokietek). The act allowed the village to be turned into a town under the Magdeburg Law. The last owner of Tarnów, Prince Eustachy Sanguszko, renounced his authority over the town in 1787. The cathedral church with a tower overlooking the town is situated in the north-western part of the market square, within the rectangular Cathedral Square. The Gothic building was constructed around 1400, and it was remodelled and enhanced in the next centuries. The church is built in the form of a basilica with a five-storey tower in the west. The chancel is narrower than the nave and its far end is polygonal. The cathedral is a mixture of styles accumulated over the centuries. This variety is best exemplified in the later additions of chapels and porches, which eventually became the side-aisles of the church. The fine Gothic star vaults in the Sending of the Apostles chapel, St Anne’s chapel, and in the southern porch, are particularly enchanting. The tombstones of Tarnów’s cathedral provide another example of excellent craftsmanship. Many were made by renowned masters, employed at the royal court. Their styles vary from Gothic to 20th-century art. The tombstone of Barbara of Rożnów, constructed in the beginning of the 16th century, is one of the oldest in the church. The Renaissance subject of the tombstone – the reclining woman in the architectural frame – was presented in Gothic form. The tombstone of Barbara Tarnowska née Tęczyńska (approx. 1527-1530) is a typical example of Renaissance sepulchral art and one of the most beautiful female representations throughout Polish art. The memorial is attributed to Bartolomeo Berecci, while the pedestal is the work of Giovanni Maria Padovano. Another work of the Italian artist is the altar-like Renaissance tomb of the Commander of the Crown, Jan Tarnowski (d. 1561), and his son Krzysztof (d. 1567), The Ostrogski family mausoleum, made of multi-coloured marbles and alabaster, with the kneeling figures of the departed, is an example of the mannerist style. It was created between 1612 and 1620, probably in Wilhelm van den Blocke’s atelier. The tombstone of Eustachy Sanguszko (d. 1903) by the famous sculptor Antoni Madeyski is also worth seeing.