File:KOŚCIÓŁ I ZAMEK W CZCHOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2000) (3486510759).jpg

II Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, 23-24 września 2000 r.

Na wzgórzu, nad brzegiem Dunajca położony jest Czchów – kiedyś znaczne miasto, obecnie miejscowość letniskowa. Znany z dokumentów pod nazwą Schov, rozwijał się od przełomu XII i XIII w. dzięki biegnącemu tędy traktowi węgierskiemu. Miasto lokowane było na prawie średzkim w 1333 r. i przeniesione przez Kazimierza Wielkiego na prawo magdeburskie w 1355 r. W XVI w. Czchów zasłynął dzięki Franciszkowi Lismaninowi, franciszkaninowi i spowiednikowi królowej Bony, który zagarnął bogate probostwo czchowskie i został zwolennikiem reformacji. Czchów podupadł w czasie najazdu szwedzkiego i rozbiorów, a ostatecznie utracił prawa miejskie w 1930 r. Niedługo potem, w wyniku budowy zapory na Dunajcu (1938-1949) powstało Jezioro Czchowskie. Przy jednej z narożnych uliczek wychodzących z czchowskiego rynku wznosi się kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii. Tę kamienną, jednonawową świątynię zbudowano ok. 1346 r., powiększono w 1430 r., a w wieku XIX rozebrano wieżę, na jej miejscu wznosząc neogotycką fasadę. Każdy wiek i każdy styl zostawiły tutaj po sobie trwały ślad. W przyziemiu kościoła znajdują się romańskie relikty, a na ścianach sklepionego krzyżowo- -żebrowo prezbiterium XIV-wieczne malowane sceny z życia Marii i Chrystusa. Renesansowe są nagrobki przypisywane Hieronimowi Canavesiemu, obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z ołtarza głównego powstał w XVII w., a neogotyckie ołtarze boczne na początku XX stulecia. Nieopodal miasta, na wzgórzu zwanym Basztą, między XIII a XIV w. zbudowano warowny zamek ochraniający komorę celną nad Dunajcem. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1356 r. Później, w wiekach XVI i XVII, zamkiem dysponował sąd czchowski, który ulokował tutaj więzienie. Od XVIII w. budowla pozostawała w ruinie, dopiero w latach 90. XX w. przeprowadzono badania i prace archeologiczne oraz konserwatorskie. Dzięki nim wiadomo, jak wyglądała warownia. Jej głównym akcentem jest murowana z kamiennych ciosów, okrągła wieża o wysokości ok. dwudziestu ośmiu metrów, włączona w biegnący krawędzią wzgórza mur obwodowy. Wewnątrz zbudowanego z kamiennych ciosów muru pozostały widoczne ślady prostokątnego budynku i przylegającej doń sieni. W zamku urządzono niewielką ekspozycję archeologiczną oraz taras widokowy.

---

Czchów Castle and Church

Upon the hill on the banks of the Dunajec river lies Czchów – once an important city, and today a quiet holiday resort. Known in written records as Schov, it had been developing since the turn of the 12th and 13th centuries thanks to the Hungarian route that passed through it. The town was chartered on the power of Środa Law in 1333, and transferred to Magdeburg law in 1355 by Casimir the Great. In the 16th century Czchów became famous thanks to Franciszek Lismanin, a Franciscan friar and confessor to Queen Bona. Lismanin appropriated the rich Czchów parish and became a follower of the reformation. Czchów saw a period of gradual decline during the Swedish attacks and the Partitions of Poland, and finally lost its town status in 1930. Soon, the construction of the dam across the Dunajec (1938-1949) resulted in the construction of the Czchowskie Reservoir. In one of the streets starting at the corner of the square stands the parish church of Virgin Mary’s Birth. This stone, one-nave temple was built around 1346, extended in 1430, and in the 19th century its tower was dismantled and replaced with a neo-Gothic façade. Each century, and every style, left their mark here. In the ground level of the church, Romanesque relics are found. In the walls of the cross-rib vaulted chancel 14th-century scenes from the life of Mary and Christ were painted, and the Renaissance tombstones are attributed to Hieronimus Canavesi. The painting of Madonna with Child in the main altar dates back to the 17th century, while the neo-Gothic side altars were made in the early 1900s. Not far from the town, in a hill called Baszta, a fortified castle was built in the 13th and 14th centuries, protecting the duty collection point by the Dunajec river. The castle was first mentioned in writing as late as 1356. Later, in the 16th and 17th centuries, the castle was used by the Czchów municipal court, and a prison was placed in it. Since the 18th century the building had laid in ruin – until the 1990s, when archaeological work and conservation research were conducted. Thanks to this work we know what the fortress must have looked like. Its dominant element was a round stone tower, approximately 28 metres tall, incorporated into the outer wall that followed the hill’s ridge. Inside the wall, built with blocks of stone, we can see traces of a rectangular building, with an adjoining entrance hall. A viewing platform was recently built and a small archaeological exhibition created inside.