File:1932 Chełm Nowe Miasto osiedle Domki fot 1873 II 0006.jpg

Polski: Chełm, Dzielnica Nowe Miasto, 1926 – fotografia przedstawia plac budowy nowej dzielnicy i pierwsze domy osiedla Domki między Wzgórzem Kredowym a Górą Antonińską na horyzoncie – fotografia najprawdopodobniej z roku 1930 w zbiorach BCWBP w Lublinie [sygn. 1873/II].

Data publikacji: 1930 w dokumentacji inwestycji publicznej z lat 1926–32
Lokalizacja fotografa: ulica Stefana Batorego 7, 22-100 Chełm, Polska

Chełm Dzielnica Nowe Miasto 1926 – historyczna dzielnica Chełma z okresu modernizmu, założona w dwudziestoleciu międzywojennym po wschodniej stronie Górki Katedralnej na terenach Starostwa Obłonie przekazanych miastu po odzyskaniu niepodległości. Rozplanowana w latach 1925-26 w ramach aspiracji rozbudowy miasta i starań władz o przeniesienie do Chełma ważnych urzędów państwowych (m.in. Wschodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych 1928-1939). Budowę dzielnicy Nowe Miasto rozpoczęto w 1926 r. od wytyczenia nowych ulic i skwerów o łącznej powierzchni ok. 77 ha, parcelacji gruntów o powierzchni ok. 32 ha pod zabudowę zwartą i ok. 263 ha pod zabudowę indywidualną, obejmującą obszar osiedli zwanych Domkami i Działkami; w 1928 r. miasto rozpoczęło budowę dużej szkoły powszechnej dla nowej dzielnicy przy ulicy Szwoleżerów (Szkoła X-lecia odzyskania niepodległości) oraz budowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej dla nowej dzielnicy, jak i dla Starego Miasta po zachodniej stronie Górki i jego istniejących już przedmieść, z oczyszczalnią ścieków na Bieławinie w okolicy dworca kolejowego, a od lipca 1928 r. Koleje Państwowe rozpoczęły budowę Gmachu Dyrekcji Kolei i kolonii mieszkalnych dla pracowników DOKP. Jednak wskutek wielu niedociągnięć w 1932 r. przerywano budowę osiedla kolejowego pozostawiając niedokończone budynki w stanie surowym na szereg lat. Gmach i kolejową kolonię mieszkalną wykończono i oddano do użytkowania dopiero po wznowieniu prac w latach 1938–1939. Niemniej przeniesienie z Radomia do Chełma Wschodniej DOKP pokrzyżowała już II-wojna światowa. Pozostałe części dzielnicy Nowe Miasto wzdłuż południowej osi (obecnie ulice Parkowa-Paderewskiego-Traugutta) oraz po wschodniej stronie Wzgórza Kredowego przeznaczono pod zabudowę indywidualną i sukcesywnie uzupełniano po II-wojnie światowej w latach 60 i 70-tych osiedlami Cementowni i CHSM oraz nową zabudową przy Kolejowej w okresie dwóch ostatnich dekad.

Opis fotografii:

Chełm – plac budowy nowych osiedli dzielnicy Nowe Miasto, na pierwszym planie magazyn rur kanalizacyjnych przy Batorego (obecnie teren Technikum Budowlanego) z bocznicą kolejową dla dostaw materiałów budowlanych na plac budowy, ułożoną wzdłuż Batorego, Jagiellońskiej i śladem drogi Antonin.

Na drugim planie nowe domy osiedla Domki między rowem starościńskim a ulicami Skargi, Rolniczą, Jagiellońską i Batorego; od lewej:

1. dom E-W przy Wołyńskiej 38
2. dom E-W przy Wołyńskiej 37
3. dom N-S przy 11-Listopada 10-12
4. dom N-S przy Wołyńskiej 48/Muzyki 30
5. mały domek E-W przy 11-Listopada 23 lub 25
6. dom N-S przy 11-Listopada 18
7. mały domek E-W przy 11-Listopada 29
8. dom N-S przy Brzóski 16
9. dom E-W przy Reja 20/Muzyki 9
10. dom N-S przy Reja 22/Muzyki 10
11. dom E-W przy Reja 28
12. dom N-S przy Muzyki 8 (nie istniejący)
13. dom N-S przy Batorego 11 (Sportowa 3)

Na trzecim planie od lewej:

1. drzewa przy drodze do folwarku Antonin (obecnie ulica Fabryczna);
2. Stacja Doświadczalna im. S. Staszica założona w 1920 u podnóża Góry Antonińskiej na terenach folwarku Obłonie (Przemysłowa 26, nowe osiedle mieszkalne);
3. nieistniejący dom N-S przy drodze Antonin 20;
4. istniejące siedlisko wiejskie przy drodze Antonin 5;
5. nieistniejące 3 siedliska wiejskie przy drodze Wolwinów (obecnie odkrywkowa kopalnia kredy);
6. nieistniejące siedlisko wiejskie przy drodze Wolwinów 43 (obok fabryki domów);
7. dachy zabudowy wiejskiej przy drodze Wolwinów 50 (obok fabryki domów).

Na horyzoncie sylweta nieistniejącej już Góry Antonińskiej +223 m npm., zniwelowanej eksploatacją złóż kredy przez Cementownię Chełm, założoną w latach 1956–60 w miejscu folwarku Antonin po wschodniej stronie Góry Antonińskiej (obecnie teren odkrywkowej kopalni kredy i zakładu cementowni Cemex Polska sp. z o.o.).