Esperanto subtitles for clip: File:Hubblecast 93.webm
Jump to navigation
Jump to search
1 00:00:00,836 --> 00:00:05,152 La Universo montras sin en diverseco de koloroj 2 00:00:05,852 --> 00:00:08,059 Eĉ malgraŭ ke Hubble povas vidi grandan parton 3 00:00:08,059 --> 00:00:10,683 de la elektromagneta spektro 4 00:00:10,858 --> 00:00:13,720 de la ultraviola ĝis proksima infraruĝa 5 00:00:13,720 --> 00:00:18,006 ĝi daŭre ne povas vidi la tutan kosman kalejdoskopon. 6 00:00:18,922 --> 00:00:22,361 Do astronomoj bezonas diversajn specojn de teleskopoj, 7 00:00:22,461 --> 00:00:25,092 ambaŭ en la spaco kaj sur la tero 8 00:00:25,092 --> 00:00:28,759 por plene senvualigi la misterojn de la Universo... 9 00:00:29,517 --> 00:00:32,034 ... kaj Hubble ludas la ĉefan rolon 10 00:00:32,034 --> 00:00:35,301 en tiu esenca teleskopa kunlaboro. 11 00:00:53,167 --> 00:00:55,167 La Universo aspektas tre diverse 12 00:00:55,167 --> 00:00:57,558 en la lumo de diversaj ondlongecoj, 13 00:00:57,650 --> 00:01:02,293 kaj multaj sciencaj respondoj povas esti responditaj 14 00:01:02,293 --> 00:01:06,654 per studado de objektoj en specifaj partoj de la spektro. 15 00:01:08,752 --> 00:01:11,906 Modernaj teleskopoj ofte estas konstruitaj por esplori 16 00:01:11,906 --> 00:01:14,586 tre specifan ondlongecintervalon, 17 00:01:15,029 --> 00:01:18,101 malgrandan parton de la elektromagneta spektro 18 00:01:18,151 --> 00:01:20,637 pri kiu ili estas fakuloj. 19 00:01:21,515 --> 00:01:23,995 Kun la nuna stato de teĥnologio, 20 00:01:23,995 --> 00:01:26,939 neniu teleskopo, eĉ ne Hubble, 21 00:01:26,959 --> 00:01:29,322 povas vidi ĉiujn ondlongecojn. 22 00:01:30,312 --> 00:01:34,182 Nur uzante datumojn akiritaj per diversaj teleskopoj 23 00:01:34,182 --> 00:01:38,378 astronomoj povas esplori la Universon en maksimuma detaleco. 24 00:01:40,286 --> 00:01:42,623 La historio de formiĝo de galaksioj 25 00:01:42,623 --> 00:01:44,968 kaj la kemia strukturo de galaksioj 26 00:01:44,968 --> 00:01:48,288 estas nur du el multaj astronomaj puzloj 27 00:01:48,288 --> 00:01:51,688 kiujn sciencistoj volus solvi. 28 00:01:51,988 --> 00:01:54,601 Progreso en respondoj estas ebla nur 29 00:01:54,601 --> 00:01:56,034 per mapigado de eligo 30 00:01:56,034 --> 00:01:58,596 el diversaj substancoj: 31 00:01:58,596 --> 00:02:01,209 steloj, polvo kaj gaso. 32 00:02:02,000 --> 00:02:05,898 Ĉiu el ili lasas ĝian spuron en diversaj ondlongecoj. 33 00:02:07,779 --> 00:02:10,724 Ekzemple la sama parto de spaco 34 00:02:10,724 --> 00:02:13,216 esplorita de Hubble povas esti observita 35 00:02:13,216 --> 00:02:15,353 de instrumentoj sur 36 00:02:15,353 --> 00:02:18,010 Chandra Ikso-radia observilo. 37 00:02:21,353 --> 00:02:23,780 Hubble kaj Chandra kunlaboris 38 00:02:23,780 --> 00:02:25,855 multfoje en la pasinteco. 39 00:02:25,865 --> 00:02:27,987 Ekzemplo estas tiu ĉi bildo 40 00:02:27,987 --> 00:02:33,641 de la spirala galaksio ESO 137-001. 41 00:02:34,372 --> 00:02:36,187 Dank' al kontribuo de Hubble 42 00:02:36,287 --> 00:02:40,327 la steloj kaj nebulozoj en la galaksio iĝis videblaj. 43 00:02:40,594 --> 00:02:42,397 Chandra de alia flanko 44 00:02:42,397 --> 00:02:45,047 povas montri varmegajn gasajn fluojn, 45 00:02:45,047 --> 00:02:49,279 ĉar ili estas videblaj nur en ikso-radia parto de la spektro. 46 00:02:55,200 --> 00:03:00,000 Sed Hubble laboras ne nur kun aliaj spacoteleskopoj, 47 00:03:00,000 --> 00:03:03,296 sed ankaŭ kun terobazitaj 48 00:03:03,621 --> 00:03:06,790 kaj dume teleskopoj sur orbito havas avantaĝon 49 00:03:06,790 --> 00:03:10,014 esti imunaj al atmosfera turbulento, 50 00:03:10,070 --> 00:03:14,549 instrumentoj sur la Tero povas esti ĉiam renovigitaj 51 00:03:14,599 --> 00:03:17,549 kaj ofte montras pli grandan vidkampon. 52 00:03:18,428 --> 00:03:22,000 Bona ekzemplo estas Ege Granda Teleskopo de ESO 53 00:03:22,000 --> 00:03:26,481 sur Cerro Paranal, en la Ĉilia Atacama dezerto. 54 00:03:35,438 --> 00:03:39,199 La galaksia amaso Abell 2744 55 00:03:39,199 --> 00:03:41,825 ankaŭ nomata Amaso de Pandora 56 00:03:41,975 --> 00:03:45,685 estis observita kun tiuj du diversaj okuloj. 57 00:03:46,269 --> 00:03:50,033 La kunligitaj datumoj montris ke Amaso de Pandora 58 00:03:50,033 --> 00:03:54,948 estas fakte ne unu amaso, sed la rezulto de kunpuŝado 59 00:03:54,948 --> 00:03:58,564 de almenaŭ kvar diversaj galaksiaj amasoj. 60 00:03:59,359 --> 00:04:03,199 Multaj demandoj por teleskopa tempo estas por daŭrigi 61 00:04:03,199 --> 00:04:06,352 esplorojn de la celoj, jam antaŭe esplorataj: 62 00:04:07,752 --> 00:04:12,298 en 2015 astronomoj kombinis la malnovajn datumojn de Hubble 63 00:04:12,298 --> 00:04:16,577 kun novaj observadoj de Ege Granda Teleskopo de ESO. 64 00:04:17,372 --> 00:04:20,263 La lasta estis uzita nur por malkovri 65 00:04:20,263 --> 00:04:24,816 kelkajn antaŭe nekonatajn strukturojn en la polva disko 66 00:04:24,816 --> 00:04:29,591 ĉirkaŭanta la proksiman junan stelon AU Microscopii. 67 00:04:31,889 --> 00:04:35,133 Nur per komparo kun antaŭaj bildoj de Hubble 68 00:04:35,133 --> 00:04:38,121 de la sama objekto estis malkovrita 69 00:04:38,121 --> 00:04:41,528 ke la trajtoj sur la disko ŝanĝiĝas kun la tempo. 70 00:04:42,408 --> 00:04:46,296 evidentiĝis ke tiuj ondetoj efektive moviĝas 71 00:04:46,296 --> 00:04:48,271 — kaj tre rapide — 72 00:04:48,271 --> 00:04:51,864 la signo ke io tre malkutima okazas, 73 00:04:51,864 --> 00:04:55,969 kaj ĝis nun tio estas nesolvita mistero. 74 00:04:59,137 --> 00:05:03,218 En la lastaj dudek jaroj la ĉasado de ekzoplanedoj 75 00:05:03,218 --> 00:05:05,815 iĝis kerna kaj tre politika 76 00:05:05,815 --> 00:05:07,754 kampo de studoj en astronomio; 77 00:05:08,576 --> 00:05:12,852 kampo en kiu preskaŭ ĉiuj teleskopoj provas lasi sian markon. 78 00:05:15,414 --> 00:05:17,967 Por tiu ĉasado Hubble teamiĝis 79 00:05:17,967 --> 00:05:20,894 kun infraruĝa spaca teleskopo Spitzer. 80 00:05:21,720 --> 00:05:25,856 Kune ili produktis la plej grandan komparan studon 81 00:05:25,856 --> 00:05:30,356 de pli ol dek varmegaj Jupiter-grandaj ekzoplanedoj. 82 00:05:35,998 --> 00:05:39,145 Multfojaj observadoj de iliaj atmosferoj 83 00:05:39,145 --> 00:05:42,000 ebligis por astronomoj ekstrakti signojn 84 00:05:42,000 --> 00:05:44,407 de diversaj elementoj kaj molekuloj 85 00:05:44,507 --> 00:05:46,473 — inkluzive akvo — 86 00:05:46,473 --> 00:05:49,077 kaj distingi inter nubaj 87 00:05:49,077 --> 00:05:51,881 kaj sennubaj ekzoplanedoj. 88 00:05:57,785 --> 00:06:00,945 Kelkfoje pli ol du telekskopoj devas 89 00:06:00,945 --> 00:06:04,003 labori kune por atingi la komunan celon. 90 00:06:04,554 --> 00:06:08,042 Por atesti la plej fruajn etapojn de formado de 91 00:06:08,042 --> 00:06:11,650 masivaj galaksioj en la juna Universo, astronomoj uzis 92 00:06:11,650 --> 00:06:14,184 la forton de kvar grandaj teleskopoj: 93 00:06:14,184 --> 00:06:15,074 Hubble, 94 00:06:15,074 --> 00:06:16,099 Spitzer, 95 00:06:16,099 --> 00:06:18,668 Herschel Spacobservilo de ESA 96 00:06:18,768 --> 00:06:21,837 kaj Keck observejo en Hawaii. 97 00:06:25,577 --> 00:06:29,032 Kune la kvar teleskopoj observis la fruan kreskadon 98 00:06:29,032 --> 00:06:34,471 de galaksiaj gigantoj, kiel tio aperis dek unu billionon jarojn antaŭe 99 00:06:34,471 --> 00:06:38,109 nur tri billionoj da jaroj antaŭ la praeksplodo. 100 00:06:40,867 --> 00:06:44,529 La sekva granda partnero de Hubble estos baldaŭa 101 00:06:44,529 --> 00:06:49,186 NASA/ESA/CSA James Webb spaca teleskopo. 102 00:06:49,386 --> 00:06:52,995 Ĝi estos lanĉita en 2018. 103 00:06:54,776 --> 00:06:57,513 Dume Hubble povas vidi ultraviolan, videblan, 104 00:06:57,513 --> 00:06:59,726 kaj iomete da infraruĝa lumo, 105 00:06:59,926 --> 00:07:03,520 James Webb estos fakulo en infraruĝa. 106 00:07:03,520 --> 00:07:05,955 Kun ĝia kapableco ĝi estos 107 00:07:05,955 --> 00:07:08,503 perfekta kompletigo por Hubble. 108 00:07:09,532 --> 00:07:11,723 Kune ili skribos la novan ĉapitron 109 00:07:11,723 --> 00:07:16,071 en la historio de sukcesa teleskopa kunlaboro.